Kategoria: Ogród i działka

Znając wyniki pomiarów i ogólne założenia dotyczące urządzania ogrodu, możesz przystąpić do stworzenia układu własnego ogrodu. Do tego celu będzie potrzebna odpowiednia podstawa. Żaden układ, począwszy od Concorde’a, a skończywszy na fragmentach biżuterii artystycznej, nie jest przypadkowym kształtem wziętym znikąd.

Najbardziej użyteczną podstawą jest siatka złożona z przecinających się linii leżących w równych odstępach od siebie. Odstępy linii tej siatki, jej „modulacja”, używając terminu fachowego, zależą zwykle od struktury domu lub ogrodzenia działki. Przyjrzyj się im dokładnie; skala siatki musi być z nimi zgodna.

Może się okazać, że zewnętrzny wygląd domu sugeruje wyraźny, regularny podział przestrzeni. Popatrz na ścianę domu od strony ogrodu. Jeśli ma ona układ symetryczny, to zauważysz jednakowe odległości pomiędzy drzwiami i oknami. Decyduje to o odstępach na siatce. Nowoczesne domy są często budowane z elementów prefabrykowanych, które w podobny sposób sugerują odstępy. Wiele domów jednak charakteryzuje się asymetrycznym wzorem. W tym przypadku odstępy siatki należy koniecznie zgrać z otoczeniem.

Konstrukcja ścian i ogrodzeń zakłada zwykle regularny wzór złożony z pionowych podpór betonowych, drewnianych lub ceglanych, umieszczonych w regularnych odstępach, wypełnionych deskami lub cegłami.

Połączone okręgi.
Ten układ jest oparty na kilku połączonych ze sobą okręgach, zgranych z zaprojektowanym półkolistym oknem na przylegającej ścianie domu, co widać powyżej. Na wysypanej żwirem powierzchni podniesionego i otoczonego cegłami okręgu znajdują się swobodne obsadzenia oraz rośliny skalne.

Zaufaj naturze, bądź ostrożny z wprowadzaniem nowinek. Hodowcy i genetycy roślin bowiem starają się stworzyć odmiany o najbardziej dziwacznych kolorach. Właściwie mogą spełnić każde, najbardziej wyrafinowane życzenia.

Jeśli na przykład byłoby zapotrzebowanie na czarne róże, to zostaną one „wyprodukowane”. Ale takie rośliny wprowadzone do grodu zwykle zaczynają dominować i są trudne do zestawienia z innymi.

Kolor tła powinien podkreślać funkcję i charakter ogrodu oraz harmonizować z barwą roślin jednorocznych, a także ulistnieniem krzewów. Jaskrawa żółć i oranż działają stymulująco, idealnie zatem pasują do terenów przeznaczonych do aktywności ruchowej. Delikatniejsze kolory, na przykład niebieski lub różowy z dodatkiem purpury czy bieli, dają ciekawy, stonowany efekt. Mogą ze sobą sąsiadować rośliny o intensywnych i łagodniejszych barwach, jednak uzyskany efekt nie powinien być przypadkową, pstrokatą mieszaniną. Pamiętaj, że jaskrawa plama w środkowej części ogrodu skraca perspektywę.

Zastanów się, co chciałbyś podkreślić kolorem. Jeżeli okaże się, że wybrane rośliny kłócą się z istniejącymi już obsadzeniami, złagodź kolory aż do uzyskania harmonii. Na przykład kombinacja metalicznego błękitu i ciemnej zieleni kontrastująca ze srebrem i złotem, tak często spotykana w obsadzeniach iglakami, daje nieprzyjemny dysonans.

Gra kolorów na tej rabacie zapiera dech w piersiach. Dominują barwy różowa i niebieska wraz z szarością roślin i dodatkiem koloru cytrynowego i białego. Urody rabacie dodaje głównie kolor; jej forma jest uboga, brak wyraźnego ulistnienia, które by łagodziło kontrast barw.

Patrząc na jaskrawe plamy kolorowych kwiatów — reklamowanych we wszystkich katalogach nasion — należy pamiętać, że ich żywot w ogrodzie jest bardzo krótki. Okres kwitnienia większości roślin nie przekracza jednego miesiąca w roku. Dlatego przede wszystkim trzeba skoncentrować się na bardziej subtelnej kolorystyce — odcieniach i tonacji trwałego ulistnienia, które widzimy niemal przez okrągły rok. Kolory liści zarówno sezonowych, jak i zimozielonych drzew oraz krzewów cechuje wielka różnorodność. Przy prawidłowym doborze utrzymamy ładny wygląd ogrodu i materiał na cięte ozdoby domowych wazonów przez cały rok.

„Ściany” ograniczające ogród powinny być tłem w subtelnym kolorze. W przeciwnym wypadku nietrudno zauważyć, że zbyt intensywny kolor będzie raził w połączeniu z barwą ziół lub roślin jednorocznych, które zechcesz umieścić na takim tle.

Kolory kwiatów pochodzących z północnej Europy nie są zbyt agresywne; od delikatnych kolorów wiosennych, poprzez barwy wczesnego lata i nieco intensywniejsze w kolejnych miesiącach, do spokojnych tonacji jesiennych. Ostrzejsze, gorętsze kolory charakteryzują kwiaty z cieplejszych krajów;, gdzie te cechy dodatkowo wzmacniają gorące promienie słońca.

Planowanie koloru w ogrodzie powinno być równie staranne, jak ozdabianie mieszkania. Należy odróżniać barwę, czysty kolor, od tonu, który jest jej odcieniem. Wzajemny układ barw pokazuje tarcza kolorów, poniżej. Tarcza ma połówkę ciepłą, znajduje się tu czerwień, karmazyn i żółć, oraz zimną — z zielenią, błękitem i fioletem. Kolory sąsiadujące na tarczy harmonizują ze sobą, podczas gdy leżące naprzeciwko siebie kontrastują.

Porównaj delikatną tonację i piękne połączenie form liściowych z agresywnymi, niebieskimi akcentami na rabacie pokazanej obok. Subtelny zakres odcieni roślin nadaje obsadzeniu atrakcyjny wygląd przez dłuższy czas.

O charakterze ogrodu przesądzają również użyte materiały, które odbijają lub absorbują światło i stanowią wyraźne bądź delikatne wykończenie. Ostatnim bardzo ważnym etapem jest dobór roślin, w czym okaże się pomocny rozdział dotyczący doboru i zastosowania roślin.

Kształt dojrzałej rośliny i jej części — liści czy łodyg — nie jest jedyną cechą, którą trzeba brać pod uwagę przy doborze roślin do obsadzania. Należy uwzględnić także fakturę rośliny oraz rodzaj światła odbijanego lub przenikającego przez nią. Porównaj przykład liście rododendronu i kamelii. Pierwsze są matowe, podczas gdy drugie — jasne i błyszczące. Ten efekt pomnożony przez ilość liści na krzewie ma znaczenie. Gatunki o liściach tak zwanych sezonowych, czyli zrzucanych na zimę, na pewno w ciągu całego roku mają mniejsze znaczenie, ale trzeba pamiętać, że kształty i faktura takich nagich pędów i gałęzi dodają ogrodowi uroku zimą.

Ogród w trzech wymiarach.

O kształcie ogrodu w dużym stopniu decyduje takie usytuowanie w nim elementów, aby sprawiały wrażenie trójwymiarowych. Przestrzeń może być modelowana przez posadzenie, a potem wzrost drzew, krzewów i mniejszych roślin. Poniższe przykłady pokazują, jak przez różne obsadzenie tego samego miejsca możemy uzyskać całkowicie odmienny efekt. Układ z lewej strony, nazwany formalnym, zawiera równoważące się grupy krzewów i drzew, których ulistnienie skupia uwagę. W układzie z prawej strony, nazwanym nieformalnym, obsadzenie prowadzi wzrok wokół centralnego skupienia roślin, powiększając ogród optycznie. W obu ogrodach roślinność równoważy pustą powierzchnię.

Ostateczny kształt planu wyłoni się dopiero po dołączeniu trzeciego wymiaru, czyli po rozważeniu wysokości elementów, i to zarówno ścian, jak i zróżnicowania poziomów, a także drzew i krzewów. Wówczas otrzymamy realny kształt ogrodu.

Tym, co powoduje, że na jednej działce chciałoby się przebywać, a na innej nie, jest rozmieszczenie roślinności otaczającej miejsca, po których chodzimy i w których odpoczywamy. Kształty i proporcje obsadzonych i nie obsadzonych powierzchni mogą albo uzupełniać inny trójwymiarowy element ogrodu, czyli dom, albo kontrastować z nim.

Proporcje między poszczególnymi elementami, bez względu na to, czy wyważone czy nie, widać wyraźnie w starszych ogrodach, o uformowanej masie drzew i krzewów. Planowanie ogrodów jest sztuką trudną, zakładając je bowiem trzeba umieć wy-
obrazić sobie wygląd obsadzanych powierzchni po latach. Nawet osiemnastowieczni twórcy wielkich angielskich parków krajobrazowych mieli te same problemy. Mogli przekształcać w dowolnym stylu krajobraz, formując na przykład jeziora czy przesuwając ogromne masy ziemi, ale musieli także obsadzać falisty teren parków małymi drzewkami, które dziś, po dwustu z górą latach, możemy oglądać jako dojrzałe okazy.

Roślinność nie jest jedynym elementem określającym kształt ogrodu. W małym ogrodzie decydują o nim również otaczające go ściany, wyniesione grządki, płoty, a nawet zbudowane palenisko.

Mała kompozycja.
Każdemu elementowi w ogrodzie należy poświęcić wiele uwagi. Możemy stworzyć ciekawe miejsca łącząc obiekt kontrastujący kształtem i fakturą. Rośliny o różnych kształtach i fakturach ciekawie kontrastują z gładkim kamieniem lub ozdobą w kształcie kuli.

Wyważenie kształtu i faktury Plan przyciągającego wzrok miejskiego ogrodu jest prosty i wyraźny. Ogród otaczający dom wygląda jak namalowany obraz. Formy ulistnienia łagodzą wyraźny typ wzoru, mimo to dom ciągle pozostaje mocnym akcentem tego układu.

„Wymodelowana” przestrzeń,. Rośliny kształtują przestrzeń, na którą spoglądamy z perspektywy cienistego tła. Odczucie trójwymiarowości w ogrodzie jest ważnym czynnikiem tworzącym jego atmosferę.

Ten sam efekt można osiągnąć stosując zarówno linie krzywe, jak i proste. Rodzaj układu będzie zależał od położenia ogrodu, zróżnicowania poziomów, wyglądu otoczenia, a także od architektury usytuowanego w ogrodzie budynku. Na przykład nowoczesny, abstrakcyjny układ nie będzie pasował do osiemnastowiecznego domu, podczas gdy układ symetryczny, formalny nie przystaje do nowoczesnego bliźniaka.

Pamiętaj, że małe elementy, takie jak cegły lub kostka granitowa, warto stosować w skomplikowanych układach, natomiast elementy większe, kamienne lub betonowe, lepiej nadają się do dużych i prostych wzorów, ponieważ rzadziej trzeba je wówczas ciąć.

Układy o prostych formach są łatwiejsze do wypełnienia roślinami. Zaułki o nietypowych kształtach mogą stwarzać kłopoty przy zastosowaniu jakiegokolwiek pokrycia

—    twardego lub miękkiego. Najlepiej więc jest najpierw przemyśleć typ układu, a potem zdecydować, jak wypełnić jego kształty. Wzory pokazane na sąsiedniej stronie ilustrują tylko kilka możliwych układów. Jak dotąd nie podejmowaliśmy decyzji, jaki teren będą ograniczały wyznaczone linie

—    ścieżki, rabaty, trawniki czy tarasy, a jednak każdy z wzorów wywołuje inne odczucia, co w konsekwencji stworzy inny ogród. Indywidualny kształt i charakter ogrodu będzie kształtowany przez wiele czynników, spośród których najważniejszy jest dom.

Układ dynamiczny.
Wyraźne linie tworzące prosty wzór połączonych okręgów są podstawą układu w tym robiącym wrażenie ogrodzie. Zaznaczają granice trawnika, ścieżek, stopni, pływalni i obsadzeń.

Większość ludzi woli ogrody w określonym stylu, chociaż są również zwolennicy swobodnego, bardziej „naturalnego” układu. W obu wypadkach forma ogrodu określa sposób kształtowania roślin. Strzyżenie roślin wzmacnia formalność układu, natomiast ich swobodny rozwój akcentuje naturalność. Wygląd każdego ogrodu zależy jednak przede wszystkim od rozmieszczenia roślin.

Linie, które odzwierciedlają wykreślony plan ogrodu, wyznaczają krawędzie kontrastujących powierzchni. Mogą to być ścieżki, tereny użytkowe albo granice trawników lub rabat. Linie biegnące zgodnie z kierunkiem patrzenia obserwatora powodują optyczne wydłużenie. Możesz jeszcze bardziej wzmocnić ten efekt, jeśli linie te będą się w oddali zbiegać, na przykład poprzez znaczne zwężenie ścieżki. Natomiast linie, które biegną w poprzek pola widzenia, powodują optyczne poszerzenie układu.

Patrząc na pewne układy ogrodów, odnosi się wrażenie, że są statyczne, w innych natomiast jawi się ruch. Możemy przekonać się o tym, patrząc na wzory pokazane poniżej. Wybierz układ, który uważasz za najwłaściwszy. Przestronne ogrody, szczególnie te mające elementy skupiające uwagę, dobrze łączą się z układami dynamicznymi. Linie układu powinny pomagać obserwatorowi obejrzeć całość lub tylko wybrany element. Brak przykuwających uwagę punktów powoduje, że wzrok błądzi bez celu. Z drugiej strony małe, pozbawione tła i otoczone ścianami ogrody wymuszają skupienie uwagi na niewielkiej przestrzeni i dlatego powinny się charakteryzować układem statycznym.

Wybór wzoru.
Spośród ogromnej liczby wzorów większość może być zastosowana w planowaniu ogrodu. Przedstawione tutaj układy zostały nakreślone na siatce; wszystkie w tej samej skali.

Po wyznaczeniu granicy oraz najważniejszych nierówności terenu należy zaznaczyć na planie mniejsze nierówności oraz takie detale, jak obwód pnia drzewa czy miejsca porośnięte gęstym bluszczem. Trzeba również uwzględnić parkany, murki działowe, schodki i pokrywy otworów. Plan powinien być dokładny. Należy precyzyjnie zmierzyć i umieścić na nim wszystkie różnice poziomów, tak aby można było wykorzystać je przy nowym zaplanowaniu ogrodu. Ważne jest, aby zaznaczyć wszystkie wzniesienia i dołki, a jeśli różnice poziomów są znaczne, powinien to dokładnie oznaczyć mierniczy przy użyciu specjalistycznych przyrządów. Natomiast wówczas, gdy różnice poziomów są niewielkie, pomiary można wykonać domowym sposobem, używając lekkiej aluminiowej drabiny lub mocnych desek. Wysokość deski wstawionej pionowo do dołka wyznaczy różnicę poziomów i aby ta miara była dokładna, należy inną deskę oprzeć jednym końcem na szczycie wzniesienia, a drugi położyć pod kątem 90 stopni na desce wstawionej do dołka. Jeśli różnica poziomów jest znaczna, a stok wzniesienia długi, takie konstrukcje z desek ustawia się jedna za drugą — suma różnic wysokości wstawianych pionowo kolejnych desek pozwoli na oznaczenie różnicy poziomów.

Należy dokładnie zaznaczyć na planie północ, ponieważ ten właśnie kierunek decyduje o ostatecznym kształcie ogrodu. Nie wolno zapomnieć o oznaczeniu skali, w jakiej został wykonany plan — najlepiej zrobić to przed przystąpieniem do jego narysowania.

Wykonanie szkicu

Na planie obok zaznaczone są wszystkie ważne detale już istniejące w terenie, które należy uwzględnić przy urządzaniu ogrodu.
Plan wykonany jest w skali 1:100. Najpierw wymierz teren, na którym chcesz założyć ogród. Najlepiej robić pomiary we dwoje, bo ktoś musi trzymać drugi koniec taśmy mierniczej.
Jeśli, robi to jedna osoba, taśmę należy umocować wbijając w ziemię szpikulec.
Przy mierzeniu linii od budynku mieszkalnego do granicy terenu należy posługiwać się miarami bieżącymi.
Po dokonaniu wszystkich potrzebnych pomiarów można już narysować plan, używając do tego linijki, ekierki i cyrkla.

Triangulacja.
Położenie danego punktu w terenie, odległego od siatki, ustalamy mierząc jego odległość od dwóch już ustalonych punktów, na przykład rogów domu. Wymierzone odległości odkładamy na planie cyrklem, zaznaczając punkt przecięcia się okręgów.

Mierzenie różnicy poziomów.
Jeden koniec deski wkładamy w ziemię, a na drugim opieramy drugą deskę, która dochodzi do szczytu wzniesienia. Obie deski stykają się pod kątem prostym, co należy sprawdzić używając poziomicy. Deska ma metr długości. Wysokość wzniesienia mierzymy metr po metrze. Jeśli trzeba, pomiar powtarzamy. Z sum miar poziomych i pionowych obliczamy nachylenie stoku.

Po wstępnych obliczeniach oraz poznaniu terenu, na którym ma powstać ogród, przychodzi czas na jego zaprojektowanie i wyznaczenie miejsc na grządki i rabaty. Powinieneś wziąć kartkę zwykłego papieru lub, jeśli wolisz, milimetrowego i nakreślić w ogólnym zarysie plan swojej działki.

Zacznij od budynku. Większość domów jest zbudowana na planie regularnym, a kąty wynoszą 90 stopni. Najłatwiej więc będzie określić wielkość budynku mierząc wszystkie boki, przy czym należy uwzględnić wymiary drzwi i okien, jak to przedstawiono na stronie obok. W ten sposób otrzymasz dokładny obrys budynku mieszkalnego.

Jeśli budynek jest starego typu, z wieloma różnymi przybudówkami, łatwiej będzie poszukać dokumentów geodezyjnych, wśród których powinna znajdować się mapa terenu i budynku. Taka mapa zawiera wiele ważnych szczegółów, które można z powodzeniem wykorzystać przy rysowaniu własnego planu.

Po obmierzeniu domu należy nanieść jego wymiary na plan. Skala powinna wynosić 1:100, ale dla małego terenu lepsza jest 1:50. Trzeba zostawić pewien margines na zaznaczenie granicy ogrodu.

Teraz wymierz ogród. Praktycznie robi się to tak. Po wejściu do ogrodu trzeba zmierzyć linie odchodzące pod kątem prostym od domu do granicy ogrodu. W miarę potrzeby, używając sznurka, należy na terenie ogrodu zaznaczyć te linie, pamiętając jednocześnie przy wyznaczaniu następnych, że powinny się one przecinać pod kątem prostym. Potem zmierz obwód działki i nanieś te dane na plan.

Kiedy wszystkie elementy ogrodu są już zaznaczone na planie, trzeba je umieścić w terenie posługując się metodą triangulacji, tj. wyznaczania punktów w terenie za pomocą układu trójkątów utworzonych przez te punkty.

Pierwszym sygnałem wiosny są promienie słoneczne, które wpadają do domu przez okno i szeroko otwarte drzwi. Dzieci i zwierzęta, będąc najbliżej natury, częściej wybiegają z domu do ogrodu, który zaczyna się budzić ze snu zimowego.

Moje mieszkanie w Londynie, znajdujące się na parterze, ma przeszklone, przesuwane drzwi, latem otwarte od rana do wieczora. Łączą one pokój, w którym pracuję, z ogródkiem i dzięki temu łatwiej znoszę trudy miejskiego życia. Nawet zimą, kiedy drzwi są już zamknięte, widok ogrodu sprawia dużą przyjemność. Szczególnie ciekawie wygląda zaś wówczas, gdy wczesną wiosną rozkwita samotnie rosnąca wiśnia różowa (Prunus subhirtella autumnalis).

Należy tak zagospodarować ogród, aby w widoczny sposób łączył się on z wnętrzem domu, bez względu na porę roku. Przyjemnie jest siedząc w ciepłym, wygodnym pokoju wyglądać na pokryty śniegiem ogród lub w środku lata uczynić go miejscem spotkań z przyjaciółmi, rodzinnego wypoczynku, gier i zabaw.

Traktowanie ogrodu jako miejsca, przez które do domu wpada światło słoneczne, wywodzi się z krajów klimatu śródziemnomorskiego. W krajach islamu stworzono małe zamknięte dziedzińce, w starożytnym Rzymie nazywane atrium. Patio mauretańskie z południa Hiszpanii, zamknięte ścianami domu, stanowiło wzór dla podobnego zagospodarowania dziedzińca w średniowiecznej Anglii. W wielu ogrodach jest miejsce, które w ciągu lata można wykorzystać jako patio. Otacza je ażurowe ogrodzenie, ma wyrównaną powierzchnię i jest umeblowane jak dzienny pokój. Te zewnętrzne pokoje mogą zamienić się w zimne, nieprzyjemne „studnie”, jeśli otaczają je zbyt wysokie ściany, ograniczające ilość promieni słonecznych.

Mauretański sposób urządzenia domu i ogrodu został przeniesiony do Ameryki Południowej, Meksyku, a jeszcze później do Kalifornii. Tam w latach dwudziestych naszego wieku, hołdując modnym kierunkom orientalnym, w powiększonej wersji zacisznego patio umieszczono także basen kąpielowy. Nowe formy i metody budownictwa, charakterystyczne dla architektury modernizmu, podkreślały rolę światła w budynku.

Tak zrodził się zwyczaj traktowania ogrodu jako przestrzeni będącej częścią domu. Latem, kiedy w ogrodzie spędza się dużo czasu, ważne jest podkreślenie jedności tych dwóch obszarów. Można na przykład tym samym materiałem wyłożyć podłogę na tarasie i we wnętrzu, ustawić pojemniki z tymi samymi roślinami oraz podobne meble. Dla mocniejszego zaakcentowania związku ogrodu z domem należy odpowiednio dobrać akcenty kolorystyczne.

Na następnych stronach podaję przykłady takiego zagospodarowania ogrodu i domu, aby mogły tworzyć jedną uzupełniającą się przestrzeń. Inaczej ozdabia się balkony i patia, inaczej zaś ogrody. Połączenie dwóch przestrzeni: domu i ogrodu zależy od tego, jak wykorzystasz materiały budowlane, aby podkreślić jedność tych dwóch miejsc.