Koniecznie należy sprawdzić, jaka jest zasadowość lub kwasowość każdej gleby. Wartości zasadowe lub kwasowe określa się na skali, która nazywa się skalą pH. Skala zaczyna się od pH 0, kończy zaś na pH 14, a pH 7 — to wartość oznaczająca odczyn obojętny. Rośliny dobrze rosną na glebie, która ma odczyn między pH 4.5 a pH 7.5. Gleba o pH od 5.7 do 6.7 jest najlepsza dla większości roślin. Jeśli odczyn gleby znajduje się powyżej tych wartości, gleba jest zbyt zasadowa, gdy zaś poniżej — zbyt kwaśna.
Gleba zawierająca dużo wapnia ma wysoki wskaźnik pH. Taką glebę można zakwasić przez dodanie nawozu naturalnego lub kompostu. Po odpowiednim nawiezieniu, będzie żyzna.
Torf jest kwaśny, znajduje się na drugim końcu skali pH. To substancja powstała z resztek rozkładających się roślin. Zalega na bagnach, na ogół wymaga osuszenia. Dodatek wapnia czyni glebę bardziej zasadową. Porcja 2.5 kg na 10 m2 powoduje zmianę ph o 0.5 — 0.75. Torf, który kupujemy, jest zwykle wyjałowiony i nie zawiera składników odżywiających rośliny, lecz jego dodatek poprawia strukturę gleby.
W wielu krajach są specjalistyczne laboratoria, w których na zamówienie można przeprowadzić badanie określające zasadowość lub kwasowość gleby. Można też samodzielnie zrobić taki pomiar za pomocą przyrządów kupionych w sklepie.
Rodzaj gleby można rozpoznać też po rodzajach roślin porastających dany teren. Określają go zarówno małe roślinki, jak i las. Warto więc przyjrzeć się, jakie rośliny rosną bujnie w ogrodzie sąsiadów. Wiadomo, że rododendrony dobrze rosną na glebie kwaśnej, kalina zaś najbardziej lubi glebę zasadową. Brzoza, sosna, kolcolist i żarnowiec rosną obficie na glebie piaszczystej i kwaśnej.
Łatwiej jest poprawić strukturę gleby, aby rośliny lepiej rosły, niż próbować ją zmienić całkowicie; jest to przedsięwzięcie trudne i wymagające długiego czasu. Ostatecznie, jeśli gleba jest bardzo marna, można sadzić rośliny w specjalnych pojemnikach, napełnionych żyzną ziemią.
Skala pH. Za pomocą skali pH oznacza się poziom kwasowości i zasadowości oraz odczyn obojętny gleby. Jest ona zazwyczaj kwaśna lub zasadowa i od tego zależą jej cechy. Urządzenia do oznaczenia pH domowymi sposobami pozwalają na określenie koncentracji jonów wodoru w wodnej zawiesinie gleby (woda destylowana).
Gleba może się zmieniać pod wpływem słońca lub jego braku, nawozów organicznych, ilości wody; wiadomo też, że pewne gatunki roślin dobrze rosną i kwitną tylko na określonej glebie. Rośliny dziko rosnące w ogrodzie są dobrym naturalnym wskaźnikiem rodzaju gleby. Na przykład zarośla wierzbówki (Epilobium sp.) są najbujniejsze tam, gdzie gleba jest żyzna i wilgotna; na takiej glebie i lubią też rozrastać się pokrzywy. Wrzośce i wrzosy rosną zwykle na glebie piaszczystej i ubogiej.
Aczkolwiek paprocie rosną dobrze zarówno na suchych, jak i na wilgotnych glebach, ich obecność wskazuje raczej na ciężką, zwartą glebę, prawdopodobnie gliniastą. Glebę wilgotną najpewniej wskazuje jaskier (Ranunculus sp.), który chętnie rośnie w zakamarkach ogrodu i na źle osuszonych trawnikach. Szczyr trwały (Mercurialis perennis) obficie rozrasta się na glebie zasadowej — w słonecznych lub zacienionych miejscach.